Ana SayfaVe insanDildeki cinsiyetçilikten kurtulmak için...

Dildeki cinsiyetçilikten kurtulmak için 14 maddelik imtihan

Google Haberler'de takip et!

Türkçede hem günlük konuşma dilinde hem de tarihsel olarak günümüze değin bir anlam kazanan deyimler silsilesi kadın ve erkek cinsleri ve toplumsal cinsiyet rolleri arasında keskin bir çıkmaz bulunuyor. Aşağıda yer alan sözcük, ikilem ve deyimlerden uzak durarak hem Türkçeyi doğru kullanabilir, hem de toplumsal cinsiyet rollerine dair bir farkındalık kazanarak yaşamınızla diğer insanlara da örnek olabilirsiniz.

Türkçede sözcükler İngilizce, Almanca, Arapça ya da Yunanca gibi dillerden farklı olarak, eril ve dişil olarak ayrılmaz. Ayrıca üçüncü tekil kişi zamiri (o) de kadın ve erkek için farklı kullanılmaz. Ancak bu durum Türkçenin cinsiyetçilikten uzak olduğu anlamına gelmez. Aşağıda örnekleri verilen bazı kelime, ifade, deyim ve atasözleri dilin tarihsel, toplumsal ve kültürel olarak beslendiği cinsiyetçi özellikleri ortaya koymakta ve bu konuda farkındalık sağlayarak, söz konusu ifadelerden kaçınmanın yollarını göstermektedir:

 

Bir de tabi günlük konuşma dilinin sözcükleri arasına gizlenmiş cinsiyetçiliğin yanında, kadını açıkça metalaştıran bir dil de var. İşte onlardan bazıları:

1.

Bazı mesleklerin, kelimelerin, ifadelerin sadece erkeklere özgü olduğu varsayımından hareketle, bu tür sözcüklerin önüne gereksiz biçimde “kadın” vurgusu yaparak kadını ötekileştiren ifadelerden kaçının!

• Kadın başbakan

• Kadın yönetici

• Kadın milletvekili

• Kadın yazar

• Kadın gazeteci

Halihazırda “kadın” mesleği olarak görülen mesleklerde ise “kadın” sözcüğünü eklememek yine aynı örtük ayrımcılığa işaret etmektedir: Hemşire, bakıcı, ana okulu öğretmeni, sekreter gibi.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (2)

 

2.

Örtük olarak “erkek olmayı”, “insan/adam” olmayla özdeşleştiren ve “herkesi” kapsama iddiasıyla kadını görünmez kılan ifadelerden kaçının!

• Adam olmak

• Adam gibi

• Adamakıllı

• Adam başı

• Adam yerine koymak/konmak

• Adamdan saymak/saymamak

• Adam etmek

• Adamına göre davranmak

• Adamına düşmek

• Adam kaçırmak

• Bilim adamı

• Devlet adamı

• Halk adamı

• İş adamı

• İnsanoğlu

• Ademoğlutoplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (1)

 

3.

“Kadın” kelimesini olumsuz bir kavram olarak, “sakıncalı”, “kirlenmiş”, “bakire-olmayan” olarak yaftalayan ifadelerden kaçının! “Kadın” yerine daha “kibar” “edepli” olduğunu düşünerek “bayan”, “hanım”, “hanımefendi”, “kız”, “bacı” vb. kullanmayın. “Erkek” ifadesini kullanacağınız yerlerde “kadın”ı, “bay” ifadesini kullanacağınız yerlerde de “bayan”ı tercih edin.

Gündelik hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız aşağıdaki ikilikler bu ayrımı net bir biçimde göstermektedir:

• Erkek tuvaleti / Bayan tuvaleti

• Erkek yüzücü / Bayan yüzücü

• Erkek öğretmen / Bayan öğretmen

• Erkek arkadaş / Bayan arkadaş

• Erkek yanı / Bayan yanı (Toplu taşımacılıkta)toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (3)

 

4.

“Kız” kelimesinin “cinselliği çağrıştıran bir ifade” olarak ve bazı durumlar için olumsuz kullanımından kaçının!

• Kızlık soyadı

• Kız oğlan kız

• Kız gibi gülmek /yürümek

• Kız gibi kırıtmaktoplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (4)

 

5.

“Er”, “baba” “oğlan” kelimelerinin, örtük olarak kadını dışlayan ve kapsayıcı olduğu düşünülen ifadelerinden kaçının!

• İşinin eri

• Sözünün eri

• Er sözü

• Babalanmak

• Allah baba

• Babalar gibi

• Baba evitoplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (5)

 

 

6.

Bazı deyim, atasözü, klişe cümleler ve ifadelerde cinsiyetçi kullanımlardan kaçının!

Kadınlar için en iyi meslek öğretmenlik (!) (Eve erken gelip çocukla ilgilenmek, yemek ve diğer ev işlerini yapabilmek kast ediliyor!)

• Anasına bak kızını al

• Kızını dövmeyen dizini döver

• Kız almak/kız vermek • Kadınlar hamamına çevirmek

• Yuvayı yapan dişi kuştur

• Evde kalmış

• Karı ağızlı

• Hanım evladı

• Hanım hanımcık

• Senin gibi hanım bir kıza yakışıyor mu?

• Delikanlı kız

• Adam gibi adam

• Erkek adam ağlamaz

• Anasını satmak

*anam avradım olsun

*Vay anasınıtoplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (6)

 

 

7.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (7)

8.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (8)

9.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (9)

10.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (10)

11.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (11)

12.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (12)

13.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (13)

14.toplumsal cinsiyet ve kadın ayrımcılığı (14)

Aşağıdaki kaynaklardan uyarlanarak hazırlanmıştır:

*Güden, Menekşe Pınar. “Dilde Cinsiyet Ayrımcılığı: Türkçe’nin İçerdiği Eril ve Dişil İfadeler Bakımından İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2006. *Üstün, İlknur. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Hesaba Katabiliyor muyuz? Ankara, 2011. *Pincha, Chaman. Toplumsal Cinsiyete Dayalı Afet Yönetimi. Çev. Derya Keskin Demirer. İzmit: Kocaeli Üniversitesi Yayınları, 2009.

(Not: Bu çalışma, Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Merkezi tarafından hazırlanmıştır.)

Bonus:

Kadınları görünür kılmak adına hazırladığımız bu listelere de bakabilirsiniz:

7 maddeyle sevgiliniz kadına yönelik şiddete meyilli mi?
Felsefe tarihinde ‘erkekliğin’ gölgesinde kalmış 19 kadın filozof
Ataerkil bir toplumda 4 maddeyle kadınların giyimine göre takılan isimler
Erkekler için 7 maddelik “eril düzene katılmama” rehberi
Hannah Price ve ‘tacizcileri taciz etme aracı’ olarak fotoğrafçılık
Erkeğin dünyasında zincirlerini kırmış 20 kadına adanmış 20 film
Tarihteki 15 mucit kadın
Uğruna şiirler yazılan değil, şiir yazan 11 ‘kadın’ şair

10,053BeğenenlerBeğen
244TakipçilerTakip Et
1,038TakipçilerTakip Et

Listeler

4 YORUMLAR

  1. Merhabalar,

    Hem günlük hayatta hem de çalışma hayatında pek çok kadın cinsiyetçi ifadelere maruz kalıyor. Kadın başına, elinin hamuruyla, evde kalmış kadın… Bu ifadeler yalnızca birkaçı. Cinsiyetçi ifadeler; kadınların özgüvenlerini zedelemekte ve onları baskı altına almaktadır. Değişimin önce dilde başladığına inanıyorum. Bu ve bunun gibi ifadelerden dilimizi arındırmalı ve bu psikolojik şiddetin önüne birlikte geçmeliyiz. İzninizle, cinsiyetçi söylemler üzerine hazırladığım bir yazımı ben de sizinle paylaşmak isterim: http://www.ebrubektasoglu.com/yazi/kadinlarin-en-cok-maruz-kaldigi-4-cinsiyetci-ifade/

    Daha eşit ve adil bir toplum oluşturmak dileğiyle.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Popüler haberler

Tarihin önemli anlarına tanıklık eden 15 fotoğraf

Tarihin önemli anlarına tanıklık etmemizi sağlayan fotoğraflar bazen tarih kitaplarında geçen...

2015 yılının en iyi 10 yerli filmi

2015 yılı kuşkusuz sinemamız anlamında çok verimli ve hareketli oldu. Sinemamızın...

2024’te yükselmesi beklenen 5 kripto para

Akıllı yatırımcıların kripto piyasasındaki bir sonraki büyük kazananı aradığı açık bir sır. Yatırımcıların 2024'te yükselmesini beklediği 5 coini listeledik.

13 fotoğrafla büyüleyici tarihi yerlere farklı açıdan bakmak

Gördüğümüzde büyülendiğimiz birçok tarihi yer vardır. Bununla birlikte bu tarihi yerlerin...

Tartışı-Yorum

Halkın vicdanı; “Gelemem” diyorsun, peki sen bizdeki “öf öf” ü duyuyor musun?

Ne desek, ne etsek, nasıl yapsak bilemiyoruz… Az şey mi yaşadık? Yok, bir şeyler anlatabilmek için yeterli yaşadıklarımız. Çok şey mi yaşadık? Yok, bir şeyler yapabilmek için çok şey...

Evrilen CHP ve sağ-sol kucaklaşması

“Vay be bu da mı olacakmış” diyeceğimiz ne çok şey görüyoruz son günlerde. Sağ ve sol un kucaklaşması bunların başında geliyor. 1950-1990 arası Türkiye’si karanlık günlerinde birbirine taban tabana zıt,...

Ankara’nın Gayrimenkul Fiyat Artışında 1.İlçesi…

Tolga Yumrukaya / Satış Reçeteleri-1 Emlak sektörü, 2015’te hem değer artışı hem satışlardaki canlılık açısından parlak bir yarıyılı geride bıraktı. Yapı ruhsatı verilerinin gerilemesi de arzın yavaşlayarak eldeki konut stokunun...