Gazeteci Altan Sancar ve Serhat Temel’in yönetmenliğinde çekilen, Diyarbakır’ın Eğil ilçesinde yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermenilerin 1915’ten günümüze uzanan hikâyelerine odaklanan “Saklı Haç” belgeseli, ilkgösterimini 16 Haziran’da Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Kongre Merkezi’nde saat 19.30’da gerçekleştirecek.
Görüntü yönetmenliğini gazeteci Şiyar Dicle, kameramanlığını gazeteci Sertaç Kayar ve müziğini ise sanatçı Sasa Serap’ın yaptığı belgeselin herkese açık olan gösteriminin ardından yönetmenlerle kısa bir söyleşi yapılması da planlanıyor.
Çalışmalarına 2018 yılının Haziran ayında başlanan belgeselde 1915 ve sonrasında ilçede ve çevresinde yaşayan Ermenilerin akıbeti, Müslümanlaştırılmış Ermenilerin yaşadığı kimlik bunalımı ele alınıyor. İlk bölümünde Eğil ve çevresine yoğunlaşılan belgeselin ikinci bölümünde ise katliam sonrası yaşanan travmalara, bu duyguları yaşayan insanların kendilerinden sonraki kuşaklara aktardıkları hikâyelere ve parçalanan ailelere ışık tutuluyor.
Yaş ortalamaları 75’in üzeri olan birinci kuşak ile 40’ın üzeri olan ikinci kuşak Müslümanlaştırılmış Ermenilerin yakınları ile görüşen ekip, çalışmalarına şu notu düşüyor:
“İlçe merkezinde geçmişte Ermenilerin yürüttüğü kalaycılık ve semercilik mesleklerinin son temsilcileri Müslümanlaştırılmış Ermenilerin yakınlarından oluşuyor. İlçede tahminlere göre geçmişte Ermeni olan, 1915 sonrası Müslümanlaştırılan en az 20 hane bulunuyor. Geriye kalan ve ilçede nüfusu oluşturan diğer Ermenilerin ise 1915’te öldürüldüğü veya tehcire gönderildiği tahmin ediliyor. İlçede yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermenilerin özellikle dayı veya teyzelerinin Ermenistan, Suriye ve Amerika gibi ülkelere gittikleri, kendileri hayatta olmasa da çocuklarının hayatta olduğu ve ilçeye ilişkin bilgilerinin olduğu biliniyor.”
“Türkiye’de bu durumda olan birçok yerleşim yeri olduğu ve binlerce ailede Müslümanlaştırılmış Ermenilerin bulunduğu biliniyor. Bu kimlik ile yaşamaya çalışan insanlar ne tam anlamı ile asimile olduktan sonra içinde yaşamaya başladıkları kimlik ile barışabiliyor ne de geçmiş Ermeni kimliklerine dönebiliyor. Eğil özelindeki dikkat çekici durum ise ilçe genelinde yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermenilerinin özellikle çocuklarına geçmiş kimliklerini aktarma noktasında çaba harcamış olmaları. İlçede kimi aileler dışındaki birçok aile, geçmişlerinde Müslümanlaştırılmış Ermeni kimliği taşıdıklarını biliyor ve buna ilişkin araştırmalar yürütüyor. Tüm bunların yanında ilçede resmi anlamda geçmiş nüfusa ve kültürüne ilişkin bir çalışma yapılmamakta ve salt Sünni Müslüman kimlik öne çıkarılarak, ilçenin geçmiş kimliği resmi tarihe yenik düşürülmektedir.”