Belirsizlikten duyduğumuz hastalık ve geleceği öngörebilme isteği sebebiyle tarih süresince insan değişik arayışlar içine girmiş. Tarihin ileriye sıçrama anlarının ise çoğu zaman mümkün olduğunca oldukca data deposu kullanan ve bu bilgilerin hepsini sorgulayan ve hayal enerjisini de kullanarak çıkarımlarda bulunanlar tarafınca gerçekleştirildiğini biliyoruz. Leonardo da Vinci ve Einstein daha oldukca malum örnekler. Daha azca bilineni ise şu an neredeyse tüm çağıl bilgisayarların temelini oluşturan ikili aritmetiği öngören Gottfried Leibniz isminde Alman bilim adamı. Leibniz, Nostradamus’un neredeyse gerçek yaşam versiyonudur. 1670’te Christiaan Huygens’e yazdığı bir mektupta Leibniz, yeni ikili aritmetiğini kullanan makinelerle “İnsanoğlunun zihnin enerjisini optik lenslerden daha çok arttıracak yeni bir tür enstrümana haiz olacağını” öngördü.
Vizyonun gerçekleşmesi için ise aradan ortalama 300 yıl geçmesi gerekti. Burada bilhassa etkisinde bırakan bulduğumuz mevzu, Leibniz’in bilgisayar ve bunların altında yatan kod fikri için Çin’in kehanet sistemi diyebileceğimiz I-ching’den etkilenmiş olması. Çağlar değişse ve tenknolojide ilerleme ile beraber data kaynakları artmış olsa da piyasalarda da doğru data ve çözümleme başarı için en mühim mevzular olmaya devam ediyor.
Birkaç haftadır öne sürdüğümüz benzer biçimde Çin-ABD tecim konuşmalarındaki görüş ayrılıklarının ne kadar derin bulunduğunun yavaş yavaş anlaşılmaya başlandığını düşünüyoruz fakat bu hemen hemen piyasalarda tam anlamıyla fiyatlanmıyor bizce. Bu sonuca bilhassa Çin medyasının İngilizce gösterim meydana getiren bölümlerini inceledikten sonrasında ulaştık. Bununla beraber ABD’nin İran’a karşı tutumunda şahinleşme emareleri artıyor ki petrol tutarları bunu hemen hemen kısmen yansıtmaya başladı. Öteki varlıkları sınıfları ise hemen hemen neredeyse asla yansıtmıyor bizce.
Piyasa ortamı bazı açılardan geçen seneyi andırsa da şu an ekonomilerin bulunmuş olduğu konjonktürün daha kırılgan bulunduğunu ve ABD-Çin gerginliğinin yan etkilerinin küresel ekonomiyi adım adım resesyona yaklaştırdığını düşünüyoruz. Bu gerginliğin doruğa çıkmadan önceki aylara ilişik verilerde dahi bilhassa Çin ve Avrupa’da, yine yavaşlama emareleri artmaya başlamıştı. Hem Çin hem de gelişmekte olan ülkeler Citi ekonomik sürprizler endekslerinin de geçen hafta ciddi gerilediğini, JP Morgan dünya aktivite sürpriz endeksinin 15 Mayıs haftasında -6.8’e düştüğünü görüyoruz. Bizce daha da düşündürücü olan ise daha ilkin de bahsettiğimiz küresel ticarete ilişkin verilerdeki zayıflama.
Piyasalarda ABD-Çin görüşmelerini izlerken gözden kaçırılan mühim yan etkilerden biri de Çin’in para birimi olan CNH (Yuan) kıymet kaybı… USD/CHN çaprazı 7’ye yaklaştı ve gelişmekte olan piyasa para birimlerini bilhassa de Asya’dakileri daha da baskı altında bırakmaya aday. Bilinmiş olduğu benzer biçimde hisse senedi piyasalarından değişik olarak döviz piyasalarının gerçek ekonomiler üstünde tesirleri daha direkt ve kısa zamanda yaşanıyor. Bu bağlamda her ne kadar piyasalar şu an için oldukca umursamıyor gözükse de Yuan’daki kıymet kaybının dolaylı etkilerinin öteki piyasalar için izlenmesi ihtiyaç duyulan bir risk haline geldiğini düşünüyoruz.
Daha ilkin ikili boğa piyasası diye nitelediğimiz dolar ile eşzamanlı riskli varlıkların kıymet kazanması durumunun sürdürülebilir olması bizce zor. Çin’de devlet kontrolündeki medyanın milliyetçi ve ABD karşıtı yayınları artırdığına dair haberleri de takip ediyoruz. Haziran sonunda ortalama 300 milyar dolar tutarındaki Çin ihracatı için yeni verginin son zamanı. Bu tarihten derhal ilkin antak kalma mümkün fakat son güne kadar iki taraf arasındaki gerginliğin artması, Çin’in Yuan’ın kıymet yitirilmesine daha çok izin vermesi ve bunların piyasaları daha çok negatif etkilemeye başlaması bizce ihtimaller içinde. Şu an oldukca konuşulmayan ve yeterince fiyatlanmayan risk bizce bu… Bunun üstüne bir de İran gerginliği eklenirse piyasalarda riskler yüksek seviyelere ulaşabilir.
Piyasaları tutan ve destekleyen konulardan kabul edilen ABD Merkez Bankası’nın (FED) proaktif faiz indirimlerine ise ilkin FED Başkanı Powell’in sonrasında da Clarida benzer biçimde mühim FED yetkililerinin kapıyı kapattığını gördük. Dolayısıyla çıta oldukça yüksek ve FED faiz indirimi için bizce büyük bir satış baskısı yaşanması gerekir.
Murat Berk, Yapı Kredi Baş Stratejisti
